Verslag Freinettweedaagse in Gent op 22 en 23 augustus
Coöperatief werk
werkt verbindend
Zowat 250 enthousiaste freinetwerkers kwamen op het einde van de zomervakantie samen in Gent om een gevarieerd programma door te werken waarbij het verbindend perspectief van coöperatief werk op de voorgrond stond.
Na een korte gezamenlijke start verdeelden de deelnemers zich over vijf thema’s, die tijdens de maandagvoormiddag verder uitgediept werden via een inleidende toespraak door een of meer externe deskundigen en een verdere concretisering van het thema via de keuze voor een van beide aansluitende ateliers.
Het thema ‘Het kan en moet groener: Freinet bekende/bekent kleur’ werd ingeleid door Vera Dua, voorzitter van de Bond Beter Leefmilieu en ex-minister van Leefmilieu en Landbouw, ex-voorzitter van Groen!. Zij benadrukte daarbij dat we dringend toe zijn aan een verkleinen van onze ecologische voetafdruk en het verhogen van duurzame ontwikkeling wereldwijd. Dit vergt radicale veranderingen waarin onderwijs een rol kan spelen, niet door ‘just changing the world, but giving others the chance to do so’, een citaat van Tomasso Venturini waarmee zij haar toespraak afsloot. Freinet zou zich ongetwijfeld in deze uitspraak hebben kunnen terugvinden. Aansluitend kon men kiezen voor een atelier over kleuters en natuur of over dierenwelzijn in de klas.
Het tweede thema ‘ De heterogene klas is een feit, differentiëren evident’ werd ingeleid door Geert Vanhove, professor in de orthopedagogiek aan de universiteiten van Gent en Amsterdam. Hij is reeds vele jaren een pleitbezorger voor meer inclusief onderwijs. De mogelijkheden daartoe zouden in Vlaanderen door het M-decreet (de M staat voor ‘Maatregelen voor leerlingen met bijzondere noden’) in principe uitgebreid moeten worden, maar er zijn ook valkuilen. Geert begeleidde zelf een aansluitend atelier onder te titel: onderwijs voor kinderen/jongeren/volwassenen met een beperking wordt best niet vernauwd tot het M-decreet. In een tweede aansluitend atelier werden de mogelijkheden van het werken met gordels en brevetten in freinetklassen voor voortgezet onderwijs verkend.
Bleri Lleshi gaf de introductie op het thema ‘Weg met de ik-cultuur: samen school maken en de wereld erbij nemen’. Als politiek filosoof, mensenrechtenactivist en jongerenwerker in Brussel ziet hij in de dagelijkse kracht en gebaren van de liefde het beste burgerwapen, een politiek en moreel middel om te voorkomen dat we aan angst (ook na de aanslagen in Parijs en Brussel) ten onder gaan. Een mens zoekt verbinding en krijgt daardoor een gevoel van eigenwaarde. Dat zoeken naar verbinding kwam ook tot uiting in de aansluitende ateliers over cultuurbeschouwing en over de opmaak van een monografie van en over een kind in de klas.
Freinetleerkrachten willen ingaan op de inbreng van leerlingen en die als uitgangspunt nemen voor het werk in de klas. Dat rijmen met de inhoudelijke eisen van een voorgeschreven curriculum is onze uitdaging. Het thema ‘Leerplannen: vertalen, strippen of negeren’ gaf dan ook aanleiding tot heel wat discussie na de inleiding van Chris Hens en Christophe Vansteeland, beiden pedagogische begeleiders van OVSG, de koepel van het gemeentelijk onderwijs die eigen leerplannen ontwikkelt. We praten over de vraag of we vanuit de freinetbeweging zelf een leerplan willen ontwikkelen en door de inspectie laten goedkeuren. Dit en andere aanverwante problematieken over het omgaan met leerplannen in freinetklassen werd door de inleiders verder uitgewerkt in een aansluitend atelier, terwijl in het andere atelier binnen dit thema de competentie en de vrijheid van de leerkracht benadrukt werd.
Gerda Dendooven, auteur en illustrator van jeugdboeken, toonde aan hoe we door samen met kinderen verhalen op te bouwen en te illustreren er binnen het freinetonderwijs in slagen te komen tot ‘Output waar we trots op zijn; creatieve denkers, empathische burgers, kritische stemmen, zelfstandige kinderen’. Dit vijfde thema werd door haar zelf ook verder uitgewerkt in een atelier over illustratietechnieken. Daarnaast was er een aansluitend atelier over STEAM (Science, Technology, Engeneering, Arts, Mathematics) over het verbinden van Kunst en Wetenschap op school.
Op maandagnamiddag en ook op dinsdag in de voor- en de namiddag werden dan telkens een tiental ateliers aangeboden, die niet meer gebonden waren aan de 5 thema’s waarmee gestart werd, maar zowat uit het hele gamma van de freinetpraktijk konden putten. De verschillende onderwijsniveaus kwamen in dat geheel van een dertigtal ateliers aan bod: kleuter, lager en secundair, buitengewoon onderwijs . Er was uitwisseling over verscheidene freinettechnieken (bijv. vrije tekst, werkstukken, wiskundig onderzoek, klaskrant in een modern kleedje, blog, correspondentie…), het ging van discussie over theoretische achtergronden (bijv. theorievorming in de freinetpedagogie…) tot zeer praktische ateliers (bijv. stempels maken en toepassen in freinetonderwijs…). De meeste ateliers werden begeleid door Vlaamse freinetwerkers, maar er was ook inbreng uit Nederland: bijv. schoolcorrespondentie en Europees/wereldburgerschap, de effectiviteit van het freinetonderwijs, zelf maar eens aan het schrijven…
De eerste dag werd afgesloten in plenum met de voorstelling van het nieuwe boek: “Samen school maken. Coöperatie in het freinetonderwijs. “Het is het 14de deel in De Reeks en ontstaan op een coöperatieve manier via individuele bijdragen en gezamenlijke besprekingen binnen een lees- en schrijfgroep van de Vlaamse freinetbeweging. Het boek beschrijft via vele praktijkbijdragen de coöperatie als pijler van de klaswerking, maar ook van de schoolwerking (lerarenteam, ouders en buurt). In het boek wordt aangegeven hoe de visie van Freinet op coöperatief werken zich verder ontwikkeld heeft in diverse praktijken, waarbij uitwisseling hierover aanzet tot verdere verdieping. Studiedagen, zoals deze tweedaagse, bieden daar een uitstekende kans voor.
Leden van de Vereniging voor freinetpedagogie krijgen het gratis.
Het boek kan besteld worden voor 25 euro via deze link.
De dag werd afgesloten door de improvisatiegroep Inspinazie, die samen met de deelnemers aan de tweedaagse een soort ‘spiegeltheater’ kon opzetten. Zo kwamen we tot enige relativering van onszelf en onze standpunten en zagen we op het podium bijvoorbeeld een leerkracht gebukt onder ‘acht kilogram leerplannen’ of genoten we van een sketch over ouders die mee gingen op het blotevoetenpad. Met wat humor en een drankje achteraf werden we dus klaargestoomd voor de volgende dag.
Die tweede dag begon opnieuw met een plenair gedeelte, waarbij een samenvatting werd gegeven van wat de dag voordien in de vijf themagroepen besproken werd.
Aansluitend werd de nieuwe interactieve website van de Freinetbeweging voorgesteld. We raden iedereen aan om alvast een account aan te maken, de informatie bekijken, zelf een stukje te schrijven, een vraag stellen, deelnemen aan discussies, foto’s uitwisselen enz…
www.freinetbeweging.be bevat al heel wat materiaal van de tweedaagse en er komen nog elke week artikels bij.
Zowel in de voor- als in de namiddag volgde dan nog een sessie met een keuze tussen een tiental ateliers. Ondertussen was de zomer helemaal terug en was het ijsje waarvan we nog konden genieten meer dan welkom. Een heerlijke tweedaagse waar freinetwerkers zich konden opladen voor het nieuwe schooljaar.