Freinet Binnenste Buiten
‘De belevingen en ervaringen van de kinderen vormen het vertrekpunt van het onderwijs’. Toen vorig jaar de freinetscholen in Nederland besloten om gezamenlijk een brochure te maken voor belangstellenden en ouders werd dit het eerste kenmerk dat ze uitwerken. Ouders, oud-leerlingen, leraren van vroeger en studenten werd gevraagd ervaringen op ‘hun’ freinetschool op te schrijven en daarmee werd dit kenmerk (en nog een tiental andere) geïllustreerd. Fotomateriaal, gemaakt door een fotograaf die een paar dagen langs alle freinetscholen reisde, maakte het beeld totaal: Freinet Binnenste Buiten1). Een prachtige brochure met een prachtige titel werd eind 2017 op alle freinetscholen uitgereikt aan collega’s, ouders en belangstellenden.
Bijna honderd jaar eerder begon Célestin Freinet zijn loopbaan op een openbare jongensschool in Bar-sur-Loup. Als startende leraar deed hij wat hij op de pabo had geleerd. Maar het traditionele onderwijs was saai en vervelend. Zo had hij het als leerling zelf ervaren, zo was het nu voor zijn leerlingen ook. Langs twee wegen ontwikkelde hij een alternatief: door het persoonlijke experiment in zijn klas en door studie en uitwisseling met leraren en pedagogen, dichtbij en ver weg, die ook zochten naar alternatieven. Hij had contact met Peter Petersen, kende Maria Montessori, Decroly, Dewey, Parkhurst en wisselde uit met Ferrière.
Freinet wilde dicht bij zijn leerlingen staan. Zijn bureau plaatste hij op dezelfde hoogte als hun tafeltjes. De methodeboekjes die inhoudelijk niets met de werkelijkheid van de kinderen te maken hadden, deed hij weg. ‘En steeds vaker verliet hij met de kinderen het benauwde klaslokaal. Ze liepen door het dorp, bekeken, veel beter dan ze eerder deden, de huizen en gebouwen, de gevels, de uithangborden en de namen. Wat vertelden die over de geschiedenis van Bar? Ze bezochten werkplaatsen en vroegen slager, smid en timmerman de oren van het hoofd. Ze gingen het dorp uit en zagen hoe het daar lag aan de rivier, de Loup; vandaar dus Bar-sur-Loup. Maar waarom hier, waarom niet aan de overkant of honderd meter verderop? Ze leerden vogels, planten en insecten herkennen en benoemen, vonden mooie stenen in de heuvels. Die namen ze mee om verder te bestuderen. Ze maakten korte verslagen over wat ze hadden gezien en geleerd. Die lieten ze elkaar lezen (…) waarbij Maître Freinet extra informatie gaf, dingen uitlegde, vragen stelde. Hij vatte samen en schreef dat op het bord. Die zinnen en woorden werden gelezen. En daarover kregen ze dictee. Veel leuker dan uit dat rottige taalboek.’ 2)
Terug naar 2018. Freinet Binnenste Buiten, een prachtige brochure, prachtige titel. Of toch liever Freinet Buitenste Binnen? Toen en nu, vorm(d)en de ervaringen en belevingen van kinderen het vertrekpunt van het freinetonderwijs!
1) Mooren, A., Wiederholdt, M., e.a., Freinet Binnenste Buiten. Nij Beets, 2017
2) Nicolai, J. e.a. De Freinetwerker. Freinetwerker worden, zijn en blijven. Valthe, 2006
(Boeken te bestellen op www.levendleren.nl)
Dit artikel werd geplaatst in Zorg Primair nr. 2 2018 en gemaakt door Jimke Nicolai van Bureau Levend Leren.