Mathieu aan het woord
Mathieu aan het woord.
Modern onderwijs op basis van gezond verstand
De vertaling van ‘Les Dits de Mathieu’ beschikbaar.
In de columnbundel Mathieu aan het woord houdt Célestin Freinet, via zijn spreekbuis de herder-filosoof Mathieu, een pleidooi voor onderwijs op basis van gezond verstand. Zijn onderwijsvisie wordt gedragen door een onverwoestbaar vertrouwen in het zelflerend vermogen van kinderen:
… wij doven die vlam, al of niet bewust, bij de aanvang van het onderwijs. Als vierjarigen hebben onze kinderen zonder zichtbare inspanningen, zonder huiswerk en zonder tranen, grenzen bereikt die ons versteld doen staan. Ze bezitten een buitengewone rijkdom aan gedachten, aan taal en aan eigen persoonlijke ervaringen; ze zijn bovendien onbevangen en hebben een vurige drang die hen opstuwt om steeds verder te gaan …
Misschien wordt dàt wel een van de meest inspirerende verworvenheden van ons tijdperk, namelijk de herwaardering van praktische zaken en gaven waarvan de pseudo-wetenschap wil dat wij ze als achterhaald beschouwen: de diepe betekenis van werk, spontaniteit en kunst, volharding en moed, lef, soms wat overmoedig misschien, ze bloeien weer op en doen zich weer gelden.
Dit 13e nummer in De Freinetbibliotheek telt 204 bladzijden. In meer dan 100 columns, verdeeld over 8 hoofdstukken geeft Freinet zijn visie op het onderwijs. Vaak gaat hij bij het schrijven uit van volkswijsheden, alledaagse gebeurtenissen, natuurverschijnselen of technische ontwikkelingen.
Mathieu’s verteltrant wisselt met het karakter van de teksten. In de parabels is zijn taal soms verheven en net als in zijn natuurbeschrijvingen bloemrijk en poëtisch. Bij meer technische onderwerpen is zijn taalgebruik weliswaar zakelijker, nauwkeurig-beschrijvend en tegelijk zeer beeldend. Mathieu kan ook venijnig-polemisch uit de hoek komen als hij pseudo-wetenschappers op de korrel neemt: landbouwkundigen die op onnatuurlijke wijze en met onnatuurlijke middelen groeiprocessen bij vruchten willen versnellen en onderwijskundigen die op onnatuurlijke wijze en met onnatuurlijke middelen ontwikkelingsprocessen bij kinderen aanjagen.
Hier alvast een voorbeeld van een van Freinet zijn columns:
Moderne fokkerij of concentratiekamp
‘Ziet u wel’, verklaarde de eigenaar van de moderne kippenfokkerij, ‘hier is in alles voorzien, alles verloopt methodisch en wetenschappelijk verantwoord.
Over het geheel genomen is onze fokkerij zo’n beetje ingedeeld als een school, in klassen: in deze eerste verwarmde, oververhitte ruimte ontvangen we de nog verfomfaaide, net uitgebroede kuikens.
Naarmate ze groeien komen ze in grotere kooien; we verplaatsen ze naar een andere zaal. Bijzondere zorg besteden we aan de voeding. Die wordt aan de leeftijd aangepast en is we-ten-schap-pe-lijk ontwikkeld, met vitaminen die 100.000 franc per gram kosten!
In recordtempo worden de kippen dik en vet. Hoor ze in de achterste ruimtes eens kakelen en kibbelen, net kinderen tijdens het speelkwartier, op een binnenplaats die te klein is voor hun gestoei.’ En als ze er vandoor gaan?’ zegt een kind, verbijsterd door de atmosfeer in dit kippenconcentratiekamp.
– Geen kans: als ze per ongeluk buiten hun kooi raken, kunnen ze nergens heen en kunnen ze niet bij hun voedsel komen. Ze zijn gemaakt om daar op hun plek te blijven, hun voer op te pikken en te wachten op het mes van de slager…’
Daarginds, rond die boerderijen, kakelen de kippen en kraaien de hanen tevreden, terwijl ze in alle vrijheid onder de olijfbomen rondscharrelen. Nog verder weg, aan de rand van het dennenbos roept een patrijs haar kuikens bijeen om ze voor de schemer in- valt in veiligheid te brengen.
Ik trek geen overhaaste conclusies. Maar ik denk dat er helaas nog steeds scholen zijn, wetenschappelijk verantwoord ingericht en bestuurd volgens de principes van de moderne kippenfokkerij, waarvan de kinderen die zij afleveren zichzelf ook niet kunnen redden in het leven, niet zelf op onderzoek gaan en niet zelf hun voedsel bemachtigen. Ook zij wachten op voer en op het mes van de slagers…
Alle leden en schoolleden van de Vereniging voor freinetpedagogie ontvangen dit prachtige boek. Ben je geen lid en wil je het hebben? Dat kan zolang de voorraad strekt.
Mathieu aan het woord. Modern onderwijs op basis van gezond verstand. C. Freinet. Vertaald door R. Broersma. Nij Beets 2018. Het boek is beschikbaar op www.levendleren.nl en www.freinet.nl en kost €17,50)