Freinet en engagement – een korte reflectie
Een korte reflectie na de freinetbijeenkomst in buurtschool V-TEX Kortrijk op woensdag 26 april 2017
‘engagement & politiseren’
met praktijkvoorbeelden van de bv de brede school
‘Freinet en engagement’. Over de rol van de school in de buurt, stad, samenleving. Over politiek actief durven zijn, actie voeren, stem laten horen, … Over democratie in de klas. Over emancipatorisch werk. Over opkomen voor de zwakkeren, aandacht hebben voor de meest kwetsbaren, …
Freinet was zeker sociaal en politiek geëngageerd en gaf heel wat van zijn ideeën vorm in zijn volksschool. We willen met elkaar in gesprek gaan om te leren van elkaar hoe deze visie tegenwoordig (nog) vorm krijgt in de verschillende Freinetscholen.
Als gastschool vertellen we kort ook iets over (het ontstaan en de werking van) onze brede school en de concrete acties die passen bij dit onderwerp. Een rondleiding door het nieuw gebouw kan ook een idee zijn.
Om de praktijkvoorbeelden een juist kader te geven en het gesprek ook met visie en theorie te onderbouwen, kopieerden we een zestal korte fragmenten. Iedere deelnemer kiest een fragment en gaat daarna met een collega in gesprek. Je geeft een korte inhoud of je mening over wat jij las. Je krijgt hetzelfde terug over een ander artikel. We doen dat twee of drie keer, door telkens te wisselen van partners. Op die manier krijgt iedereen snel zicht op de verschillende teksten en is iedereen evenveel aan het woord.
Gekozen bronnen:
De visie van Freinet (Jan Devos)
Liefde in tijden van angst (Bleri Leshi)
(op het tweedaagse deze zomer één van onze gastsprekers)
In de grote groep verzamelen we daarna staakwoorden of gedachten die passen bij deze namiddag en dit onderwerp.
Vanuit die staakwoorden kunnen concrete klas- of schoolvoorbeelden opgeroepen worden.
Ik noteerde deze trefwoorden hieronder in willekeurige volgorde:
solidariteit, engagement, verbondenheid
eigen kracht voor onderwijs en eigen kracht voor de maatschappij
volksschool
diversiteit
burgerschap
het individu versus het collectief (of verband, relatie)
(het individu staat ten dienste van het collectief)
(het collectief staat ten dienste van het individu)
proces en verandering (niet enkel productgericht denken)
oog hebben voor het lot van arbeiders en landbouwers (Freinet)
oog hebben voor vluchtelingen, mensen in armoede, … (actueel)
‘Als je snel wilt gaan, ga alleen. Als je ver wilt gaan, ga samen.’ (Afrikaans spreekwoord)
kind als lid van de samenleving
betogen, actie voeren en/of
kleine fijne acties in eigen buurt
(wat heeft meest effect?)
(waar voel jij je goed bij?)
(wat is nodig of noodzakelijk?)
kinderen zijn burgers van morgen
doel van onderwijs = kind moet dorst krijgen in liefde en vrijheid
(idee zowel teruggevonden bij Bleri als bij Freinet zelf)
(de éne al wat wolliger uitgedrukt dan de ander)
puissance de vie
(ook dubbel gevonden, bij Freinet en Bleri)
leven en leren mag nog dichter bij elkaar
de school (ver)bouwen naar een (t)huis
inhoudelijk maar misschien ook vormelijk
het begrip coöperatie nog natuurlijker maken (cf gezin)
(geen klaslokalen maar leefruimtes)
(geen poort maar een gewone voordeur op straat)
(gaan jaarklassen maar gemengde stamgroepen)
terug meer durven denken
in het belang van een/de gemeenschap
kritische burgers
de pedagogie van het werk
je organisatie (klas, school) is een gevolg van het werk
niet omgekeerd
wat is alternatief onderwijs?
wat is vernieuwend onderwijs?
waar situeert Freinet zich in dit landschap?
zijn wij vernieuwend of eerder back to basics?
is de term vernieuwend (ondertussen) geclaimd door rechts?
worden we juist begrepen?
zijn we mee met de mode?
moeten we op een kar springen?
hebben we betere PR nodig?
een aantal reacties uit het gesprek nadien:
over het uitdragen van ons project waren meningen verschillend
grote groep voelde niet meteen een drang om nog meer of vaker te profileren / liever ‘gewoon’ doen en van onderuit via concrete verhalen het verschil maken / kind en ouders en buurt mee overtuigen
vreemd wat wij normaal vinden, is voor anderen vernieuwend
soms is de verpakking heel hip en springt media erop
de paradox: maken wij het verschil of liever niet?
die onwetendheid in het publiek debat over ons systeem is groot / hebben we last dat we verkeerd begrepen worden?
(bv zo’n school zonder structuur met veel zorgkinderen)
ander deel vindt het wel belangrijk stem te laten horen
acties kunnen groot of klein zijn
aantal voorbeelden:
– onze stem laten horen bij burgerbeweging ‘hart boven hard’
– symposium 25 jaar Freinet Gent
– onze FB-pagina
– contact netwerken met stad rond onderwijsvernieuwing
er is een verschil tussen externe PR en interne PR
ook over interne PR verschillende ideeën: ouders moeten goed weten waarvoor ze kiezen OF ouders mogen ook gewoon inschuiven en gaandeweg geïnformeerd worden
meeste stemmen delen wel idee dat de (voor)opleiding in gebreke is / in de hogeschool lerarenopleiding komt onze methode weinig of niet aan bod / weinig genuanceerd of onvolledig / eerder waren er wel contacten en hadden bepaalde pedagogen wel tijd en marge om bv praktijkleerkrachten als gastdocent uit te nodigen, nu lijkt dat terug minder te zijn
de leerkracht: neutraal of kleur bekennen?
alle verschillende meningen moeten een plek krijgen in de klas
doel is hun blikveld te verruimen
onze plicht om alle standpunten zonder oordeel naast elkaar te brengen
onze plicht om hem op te voeden tot kritische en verantwoordelijke burgers
is er soms één algemeen standpunt die ‘juister’ is?
bepaalde standpunten zijn universeel of wetenschappelijk
bv opwarming aarde
bv rechten van de mens
gaat dus niet over preken
of gaat niet over partijpolitiek
met politiseren bedoelen we bredere context
hoe je te verhouden tot de wereld
wat met ons eigen standpunt als leerkracht/mens
wij zijn één van de groep
mogen dus ook ons verhaal doen
of toch opletten daarmee?
beter neutraal blijven
hen niet sturen
kan als het als één naast de andere standpunten komt?
als school kan je wel keuzes maken
zonder de keuzes van de ouders of thuiscontext te veroordelen
wel je eigen cultuur bewaken en keuzes maken
bv. in de ronde verhalen van aankopen wibra of primark
versus bv. op school gezonde voeding of poetsen met ecover
we bespreken nog aantal zaken die passen bij onze scholen
en hoe we die schoolcultuur consequent toepassen
(bv frisdrank bannen ook in de leraarskamer?)
wat bepaalt achtergrond kind
niet enkel afkomst
vooral sociale economische status
opleidingsniveau ouders
valt op dat we zelf als leerkrachten(team)
die leefwereld onvoldoende kennen
vaak zelfde soort middenklasse
geen afgevaardigden uit andere sociale klasse
ons bewust zijn van dat tekort
dat hiaat proberen vullen
(bv. wat toon je aan de kinderen: alle poetsvrouwen op de school hebben ‘ander’ kleur / geen enkele leerkracht heeft ‘ander’ kleur)
opletten met vooroordelen van bepaalde groepen
bv ‘samenhokken’ ‘Turkse’ gemeenschap
ombuigen naar iets positiefs, hun samenhorigheid of hun inzet voor familie en vrienden als troef zien, iets wat wij (niet) meer hebben
over engagement en actie
ook op klasniveau in bv projectwerk
niet enkel consumeren van kennis
project heeft meestal of altijd ook dat luik actie
leren over water + actie ondernemen rond zuinig gebruik
best duurzame acties of blijvende zaken op school installeren